İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) kültür politikaları çalışmaları kapsamında hazırladığı“Kültür-Sanat Dünyasında Toplumsal Cinsiyet: Tartışmalı Konular, Yapısal Sorunlar, Çözüm Önerileri” başlıklı rapor, Türkiye'de yaratıcı sektörlerin nasıl daha eşit, adil ve kapsayıcı hale gelebileceğini ele alıyor. İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Itır Erhart tarafından kaleme alınan rapor kamu kurumları, sendikalar ve meslek örgütleri, sanat okulları, yapım şirketleri ve sivil toplum kuruluşları gibi pek çok paydaşın sorunların çözümüne katkı vermesi için somut öneriler de sunuyor.
Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan bu araştırmada, dünyanın en büyük metropolleri arasında sayılan İstanbul’un her köşesine yayılmış olan çok dinamik, çok değişkenli ve çok paydaşlı kültür-sanat evreninin temsili bir fotoğrafını en etkin şekilde çekmek amaçlandı. Araştırma, İstanbul’daki kültür-sanat sektörü içinde, en çok istihdam sağlanan üç disiplin olan tiyatro, sinema ve müzik ekseninde hazırlandı.
İstanbul’daki kültür-sanat evrenini, toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında analiz etmeyi amaçladıklarını belirten İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları DirektörüÖzlem Ece raporla ilgili olarak: “Yaratıcı sektör bileşenleri olarak sahip olduğumuz iletişim potansiyeliyle dünyanın dört bir yanında kadınların yarattığı ivmeye güç verme, elde edilen kazanımların üzerine yenilerini ekleme ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin mümkün olduğu bir gelecek oluşturma fırsatına sahibiz. Farkındalık yaratmak, kamuoyu oluşturmak, sektörü dönüştürmeye yönelik etkin kampanyalar, programlar, politikalar, katılımcı süreçler geliştirmek için eşitsizliklerin boyutunu, kök nedenlerini ve kaynaklarını anlamaya yönelik sistematik verilere ihtiyaç duyuluyor. Bu raporda İstanbul’un kültür-sanat profesyonelleri ile birlikte düşünüyor, tartışmalı konuları ve yapısal sorunları titizlikle gündeme taşıyor, çözüm önerileri sunuyoruz,” dedi.
Toplumsal cinsiyet eşitliği için gerek akademik alanda gerekse sivil toplumda uzun yıllardır çalışmalar yürüten Prof. Dr. Itır Erhart da şu bilgileri verdi: “Bu çalışmada, yaratıcı sektörlerdeki toplumsal cinsiyet eşitliği olgusunu farklı yönleriyle anlamak ve anlatmak için yola çıktık. Konunun boyutlarını ve nedenlerini, tüm bu eşitsizlikleri deneyimleyen sektör profesyonellerinden dinlemeyi, farklı bulgular ışığında ortaya çıkan sonuçları analiz etmeyi, yine dinlediğimiz iyi örnekler ve uygulamalarla harmanlayarak daha eşit, kapsayıcı bir kültür-sanat ekosistemi için önerilerde bulunmayı amaçladık. Raporumuzun, bu alandaki çalışmaları takip eden tüm paydaşların ilgisini çekeceğine inanıyor, veriye dayalı bilgi ihtiyacını gidermede de önemli katkı sunacağını düşünüyoruz,” İKSV’nin GfK araştırma şirketinin işbirliğiyle yürüttüğü bu toplumsal cinsiyet eşitliği araştırması, British Council Türkiye’nin politika geliştirme fon programı kapsamında desteklenmesiyle sonuçlandırıldı. Araştırmanın ilk bulguları British Council Türkiye tarafından gerçekleştirilen WOW İstanbul Festivali’ndeki “Yaratıcı Alanda Eşitlik” başlıklı panelde, Prof. Dr. Itır Erhart tarafından aktarıldı.
Araştırmanın Kapsamı ve Metodolojisi
Kültür-sanat dünyasında toplumsal cinsiyet eşitliğini konu alan bu araştırma kapsamında, İstanbul’daki kültür-sanat sektörü içinde, en çok istihdam sağlanan üç disiplin olan tiyatro, sinema, müzik alanında gerek sahne önü gerekse sahne arkasında görev alan 157 kadın ile bir online anket çalışması gerçekleştirildi. Buna ek olarak, 18 sektör profesyoneli kadınla yarı yapılandırılmış görüşmeler ve LGBTİ sanatçılarla bir odak grup görüşmesi gerçekleştirildi.
Rapor bulguları ışığında kültür-sanat dünyasındaki toplumsal cinsiyet eşitsizliği:
Ankete katılanların sadece %62’si sigortalı
Katılanların %15’i çalıştıkları sektörde fırsat eşitliği olduğuna inanıyor, %13’ü eşit işe eşit ücret ilkesinin uygulandığını düşünüyor.
Araştırmaya katılan kadınların %63’ü erkek olmadıkları için dezavantajlar yaşadığını düşünüyor.
Sektör çalışanı kadınların %52’si cinsiyete dayalı ayrımcılık yaşadığını belirtiyor
Her 10 katılımcıdan 6’sı çalıştığı sektörde taciz/mobbing yaşadığını belirtiyor. Katılımcılarınsadece %62’si bu durumda ne yapılması gerektiğini bildiğini belirtiyor.
Araştırmaya katılanların %81’i iş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmadığını düşünüyor.
Çalıştıkları sektörde profesyonel gelişimlerine yönelik destek mekanizmaları olmadığınısöyleyen kadınların oranı %81.
Katılımcıların %40’ı pandeminin çalıştıkları sektörlerde toplumsal cinsiyet eşitliğine olumsuz etki ettiğini belirtiyor.
Daha eşit bir kültür-sanat ekosistemi yaratmak
Rapor öncelikle tüm bulguları ve önerileri doğrultusunda kültür-sanat sektöründe toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin görünürlüğünün artmasını hedefliyor. Buna ek olarak, kadın istihdamını artırmaya yönelik eğitim programlarının hayata geçirilmesi, bu alanda yeni kaynakların geliştirilmesi ve finansmana erişim imkânlarının artırılması, paydaşlar arasında kapsayıcı ve sürdürülebilir iletişim mekanizmalarının oluşturulması, yeni stratejiler ve politikalar geliştirilmesi için kamu kurumları ile alanda faaliyet gösteren STK’lar ve sanat dünyası arasındaki diyaloğun güçlendirilmesinin önemine işaret ediyor.
