Murat Erdin yazdı
Türk edebiyatına Ayaşlı ile Kiracıları romanını ve iki yüzden fazla öyküyü armağan eden Memduh Şevket Esendal Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü Afganistan büyükelçisidir.
Onun başkent Kabil’de elçilik yaptığı yıllar 1933 ile 1941 arasındadır. Yani Esendal’ın elçilik kararnamesini Atatürk imzalamıştır. Sekiz yıl süreyle görevini başarıyla yürüten Esendal 1941’de kendi isteğiyle Kabil’deki büyükelçilik görevinden ayrılıp Türkiye’ye dönmüştür. Adını edebiyat sayfalarında duyuran ünlü eseri Ayaşlı ile Kiracıları o Kabil’deyken, 1934’te yayımlandı. Roman Ankara’da bir apartman dairesinin dokuz odasında geçmektedir ve apartmandaki kişiler Türk halkının çeşitli tipten temsilcileridir. İmparatorluk sonrası Türkiye’nin kuruluş sancıları ve yeni döneme uyum sorunu apartmandaki kiracıların birbirleriyle olan ilişkilerine yansımaktadır. Esendal bunları sade Türkçesiyle ve akıcı bir dille anlatır. Bürokrasinin bir parçası olmasına rağmen Esendal romanda bürokrasiyi, devletin hantallığını ve memur zihniyetini inceden inceye eleştirir.
Esendal’ın Kabil’de büyükelçilik yaptığını bu ülkeye gittiğimde öğrenmiştim. Ayaşlı ile Kiracıları’nı sanıyorum ortaokul öğrencisiyken okumuştum. Merhum Dışişleri Bakanı İsmail Cem ile birlikte Taliban işgalinden kurtarılmaya çalışılan Afganistan’a askeri bir uçakla gitmiştik ve gazeteciler olarak ülkeye pasaport kontrolünden geçmeden girmiştik. Dışişleri Bakanı Cem Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği’ni yeniden hizmete açmıştı. Elçiliğin devasa bahçesinde küçük bir tören düzenlenmişti ve ben de oradaydım. Sonra hep birlikte elçiliği gezdik. Kabil Büyükelçiliği’nin sekretaryasının bir duvarında Türkiye’nin Kabil büyükelçilerinin fotoğrafları asılıydı ve üçüncü sıradaki isim Memduh Şevket Esendal idi.
Türkiye’nin Afganistan ile olan ilişkileri o kadar önemlidir ki ilk büyükelçinin atandığı yıl olan 1922’de henüz cumhuriyet ilan edilmemiştir. Korgeneral Fahrettin Türkkan Atatürk’ün direktifiyle Kabil’e gidecek ve dört yıl sürecek elçilik görevine başlayacaktır. Türkkan’dan sonra Yusuf Hikmet Bayur ve Bayur’dan sonra 1933’te Memduh Şevket Esendal Kabil Büyükelçiliği görevini devralacaktır. Esendal bu görevdeyken Afganistan’ın Sadabat Paktı’na girmesine önayak olacaktır. Onun yıllarında Afganistan modern bir ülke olma yolunda Türkiye Cumhuriyeti’ni örnek alan bir ülke olmuştur.
Tüm elçiler arasında Kabil’de en uzun süre görev yapan isim Memduh Şevket Esendal olmuştur. Kendi isteğiyle Kabil’den ayrılan Esendal hemen akabinde Bilecik milletvekilliği yaptı ve o dönemde çok önemli bir görev olan CHP Genel Sekreterliği görevine getirildi. Üç yıl sonra tüm görevlerinden istifa ederek sadece edebiyatla ilgilenmeye başladı.
Esendal yazı hayatı boyunca Türk edebiyatına üç roman ve iki yüzden fazla öykü bırakmıştır. Keşke Kabil’deki görevinde tuttuğu notlarını bir anı kitabı olarak okuyabilseydik.
Esendal 16 Mayıs 1952’de Ankara’da hayatını kaybetti ve Cebeci Mezarlığı’na defnedildi. Başta Ayaşlı ile Kiracıları olmak üzere yazdıklarıyla yaşamaya devam ediyor.
Türk edebiyatına Ayaşlı ile Kiracıları romanını ve iki yüzden fazla öyküyü armağan eden Memduh Şevket Esendal Türkiye Cumhuriyeti’nin üçüncü Afganistan büyükelçisidir.
Onun başkent Kabil’de elçilik yaptığı yıllar 1933 ile 1941 arasındadır. Yani Esendal’ın elçilik kararnamesini Atatürk imzalamıştır. Sekiz yıl süreyle görevini başarıyla yürüten Esendal 1941’de kendi isteğiyle Kabil’deki büyükelçilik görevinden ayrılıp Türkiye’ye dönmüştür. Adını edebiyat sayfalarında duyuran ünlü eseri Ayaşlı ile Kiracıları o Kabil’deyken, 1934’te yayımlandı. Roman Ankara’da bir apartman dairesinin dokuz odasında geçmektedir ve apartmandaki kişiler Türk halkının çeşitli tipten temsilcileridir. İmparatorluk sonrası Türkiye’nin kuruluş sancıları ve yeni döneme uyum sorunu apartmandaki kiracıların birbirleriyle olan ilişkilerine yansımaktadır. Esendal bunları sade Türkçesiyle ve akıcı bir dille anlatır. Bürokrasinin bir parçası olmasına rağmen Esendal romanda bürokrasiyi, devletin hantallığını ve memur zihniyetini inceden inceye eleştirir.
Esendal’ın Kabil’de büyükelçilik yaptığını bu ülkeye gittiğimde öğrenmiştim. Ayaşlı ile Kiracıları’nı sanıyorum ortaokul öğrencisiyken okumuştum. Merhum Dışişleri Bakanı İsmail Cem ile birlikte Taliban işgalinden kurtarılmaya çalışılan Afganistan’a askeri bir uçakla gitmiştik ve gazeteciler olarak ülkeye pasaport kontrolünden geçmeden girmiştik. Dışişleri Bakanı Cem Türkiye’nin Kabil Büyükelçiliği’ni yeniden hizmete açmıştı. Elçiliğin devasa bahçesinde küçük bir tören düzenlenmişti ve ben de oradaydım. Sonra hep birlikte elçiliği gezdik. Kabil Büyükelçiliği’nin sekretaryasının bir duvarında Türkiye’nin Kabil büyükelçilerinin fotoğrafları asılıydı ve üçüncü sıradaki isim Memduh Şevket Esendal idi.
Türkiye’nin Afganistan ile olan ilişkileri o kadar önemlidir ki ilk büyükelçinin atandığı yıl olan 1922’de henüz cumhuriyet ilan edilmemiştir. Korgeneral Fahrettin Türkkan Atatürk’ün direktifiyle Kabil’e gidecek ve dört yıl sürecek elçilik görevine başlayacaktır. Türkkan’dan sonra Yusuf Hikmet Bayur ve Bayur’dan sonra 1933’te Memduh Şevket Esendal Kabil Büyükelçiliği görevini devralacaktır. Esendal bu görevdeyken Afganistan’ın Sadabat Paktı’na girmesine önayak olacaktır. Onun yıllarında Afganistan modern bir ülke olma yolunda Türkiye Cumhuriyeti’ni örnek alan bir ülke olmuştur.
Tüm elçiler arasında Kabil’de en uzun süre görev yapan isim Memduh Şevket Esendal olmuştur. Kendi isteğiyle Kabil’den ayrılan Esendal hemen akabinde Bilecik milletvekilliği yaptı ve o dönemde çok önemli bir görev olan CHP Genel Sekreterliği görevine getirildi. Üç yıl sonra tüm görevlerinden istifa ederek sadece edebiyatla ilgilenmeye başladı.
Esendal yazı hayatı boyunca Türk edebiyatına üç roman ve iki yüzden fazla öykü bırakmıştır. Keşke Kabil’deki görevinde tuttuğu notlarını bir anı kitabı olarak okuyabilseydik.
Esendal 16 Mayıs 1952’de Ankara’da hayatını kaybetti ve Cebeci Mezarlığı’na defnedildi. Başta Ayaşlı ile Kiracıları olmak üzere yazdıklarıyla yaşamaya devam ediyor.
