Realizm akımı: Gerçekliğin sanattaki yansıması

Realizm Akımı Nedir?

Realizm, 19. yüzyılın ortalarında Fransa'da doğan ve sanat ile edebiyatta gerçekliğin olduğu gibi yansıtılmasını savunan bir akımdır. Romantizm akımına bir tepki olarak ortaya çıkan Realizm, abartılı duygulara ve hayal dünyasına yer vermeyerek günlük yaşamın, toplumun ve bireylerin gerçekçi bir biçimde ele alınmasını hedefler. Bu akım, nesnel bir bakış açısıyla insanları, doğayı ve toplumsal sorunları yansıtmayı amaçlar.

Realizm Akımının Ortaya Çıkışı ve Tarihçesi

Realizm, sanayi devriminin etkisiyle toplumsal değişimlerin yaşandığı bir dönemde, 1850'lerde Fransa'da ortaya çıkmıştır. Sanatçılar, toplumsal yapıyı, insanın iç dünyasını ve yaşanan olayları abartıdan uzak bir şekilde ele alarak sanatı bir belgeleme aracı olarak görmeye başlamışlardır. Bu dönemde fotoğrafçılığın yaygınlaşması da sanatçıların gerçekliği yansıtma çabalarını etkilemiştir.

Realizm'in öncüleri arasında Gustave Courbet, Jean-François Millet ve Honoré Daumier gibi sanatçılar yer alırken; edebiyatta ise Gustave Flaubert ve Émile Zola gibi yazarlar Realizm akımını benimsemişlerdir.

Realizm Akımının Özellikleri

1. Gerçekçi Betimleme: Realist sanatçılar, eserlerinde günlük yaşamı, sıradan insanları ve doğal manzaraları tüm detaylarıyla tasvir ederler.

2. Toplumsal Sorunlara Odaklanma: Realist yazarlar ve sanatçılar, toplumdaki adaletsizlikleri, sınıf çatışmalarını ve sosyal sorunları ele alırlar.

3. Objektif Bakış Açısı: Realizm, duygusallığa yer vermeden, tarafsız ve nesnel bir bakış açısıyla olayları anlatır.

4. Gündelik Yaşam ve Sıradan İnsanlar: Aristokrasiden ziyade, sıradan insanların yaşamını merkeze alır. Köylüler, işçiler ve gündelik yaşamın sıradan olayları sıklıkla işlenir.

5. Sanatçının Gözlem Gücü: Realizm’de sanatçının gözlem gücü önemlidir. Sanatçılar gerçek dünyayı gözlemleyerek eserlerini bu doğrultuda oluştururlar.

Realizm Akımı: Temsilcileri ve Eserleri

Sanat Alanında Realizm Temsilcileri

1. Gustave Courbet (1819-1877)
   Realizm’in öncüsü ve en önemli isimlerinden biri olan Courbet, sanatın gündelik yaşamı olduğu gibi yansıtması gerektiğini savunmuştur. Eserlerinde köylülerin ve işçilerin yaşamını betimleyerek, toplumun gerçekliğini sanatın merkezine yerleştirmiştir.
   • "Taş Kırıcılar": Courbet, işçilerin ağır çalışma koşullarını ve yoksulluğu somut bir şekilde tasvir eder.
   • "Ornans’ta Cenaze": Dramatik unsurlardan kaçınarak, bir kasaba cenazesini gündelik bir olay olarak yansıtır.
   • "Atölye": Sanatçının yaratım sürecini toplumsal bağlamda ele alan önemli bir çalışmadır.
2. Jean-François Millet (1814-1875)
   Köylülerin yaşamını ve doğa ile olan ilişkilerini sade bir dille anlatan Millet, Realist resmin en önemli temsilcilerindendir. Çalışmalarında emeğin yüceltilmesi ve köy yaşamının zorlukları görülür.
   • "Başak Toplayan Kadınlar": Köylü kadınların tarlada başak topladığı anı sade ve etkili bir biçimde işler.
   • "Angelus": Dua eden çiftçiler üzerinden, kırsal yaşamın ruhani yönünü işler.
   • "Çiftçiler": Sıradan insanların günlük yaşamını tasvir ederek sınıf ayrımını eleştirir.
3. Honoré Daumier (1808-1879)
   Daumier, karikatürleri ve resimleriyle toplumsal eleştirileri sanatına yansıtmıştır. Toplumsal adaletsizlikleri, sınıf çatışmalarını ve hukuk sisteminin eksiklerini hicveder.
   • "Üçüncü Sınıf Vagon": Yoksul insanların günlük hayatını gerçekçi bir bakışla betimler.
   • "Yasaklanan Kitaplar": Sansüre ve adaletsizliğe dair sert eleştiriler içeren bir çalışmadır.
4. Édouard Manet (1832-1883)
   Manet, Realizm ile Empresyonizm arasında bir köprü olarak görülür. Sanatı, toplumsal ve günlük olaylara odaklanarak Realist yaklaşımla birleştirmiştir.
   • "Kırda Öğle Yemeği": Günlük bir sahneyi, sosyal normlara aykırı bir şekilde sunar.
   • "Foly-Bergere’de Bir Bar": Sosyal sınıf farklılıklarını ve kent yaşamını işler.
5. Ilya Repin (1844-1930)
   Rus Realizminin önemli isimlerinden biri olan Repin, Rus halkının yaşamını, tarihini ve kültürel özelliklerini resimlerinde yansıtmıştır.
   • "Volga Kıyısında Barge Çekenler": Ağır işçi yaşamını detaylı ve duygusal bir yaklaşımla ele alır.
   • "İvan Grozny ve Oğlu": Tarihsel bir olayı dramatik bir gerçekçilikle betimler.
6. Thomas Eakins (1844-1916)
   Amerikan Realizminin önde gelen temsilcisi olan Eakins, özellikle spor ve tıp temalarını işler. Gerçekçiliği, anatomiye olan ilgisiyle birleşir.
   • "The Gross Clinic": Cerrahi bir operasyon sahnesini gerçekçi detaylarla işler.
   • "Max Schmitt in a Single Scull": Spor temalı eserleri, Realizm’in farklı bir yüzünü gösterir.
7. Winslow Homer (1836-1910)
   Amerikan kırsal yaşamını ve denizcilerin dünyasını resmeden Homer, doğanın gücünü ve insanın bu güç karşısındaki çaresizliğini işler.
   • "The Gulf Stream": Bir denizcinin hayatta kalma mücadelesini dramatik bir gerçekçilikle anlatır.
   • "Snap the Whip": Kırsal yaşamın neşeli ve dinamik yanlarını yansıtır.

Edebiyat Alanında Realizm Temsilcileri

1. Gustave Flaubert (1821-1880)
   Flaubert, romanlarında bireylerin içsel dünyalarını ve toplumla olan ilişkilerini incelemiştir. Karakterlerinin içsel çatışmalarını derinlemesine ele alarak Realizm’in edebiyat alanında en önemli temsilcilerinden biri olmuştur.
   • "Madame Bovary": Küçük burjuva yaşamının sıkıcılığını ve toplumsal normlara isyanı konu alır.
   • "Duygusal Eğitim": Toplumsal sınıf çatışmalarını ve bireysel hayal kırıklıklarını işler.
   • "Salammbô": Tarihi bir perspektifle Realizm’in sınırlarını genişletir.
2. Émile Zola (1840-1902)
   Realizm’i daha da ileriye taşıyarak Natüralizm’in öncüsü olmuştur. Eserlerinde toplumsal sorunları ve insan doğasını detaylı bir biçimde ele alır.
   • "Germinal": Madencilerin zorlu yaşamını ve sınıf mücadelesini anlatır.
   • "Nana": Yozlaşmış burjuva toplumunu ve insanın çöküşünü işler.
   • "Thérèse Raquin": Suç, vicdan ve ahlak kavramlarını psikolojik bir derinlikle ele alır.
3. Lev Tolstoy (1828-1910)
   Tolstoy, insanın içsel çatışmalarını ve toplumun yapısal sorunlarını işleyerek Realist romanın en önemli isimlerinden biri olmuştur.
   • "Savaş ve Barış": Napolyon savaşlarının Rus toplumu üzerindeki etkilerini derinlemesine işler.
   • "Anna Karenina": Aşk, ihanet ve toplum eleştirisi üzerine kurgulanmış bir başyapıttır.
   • "Diriliş": Adalet ve bireysel sorumluluk kavramlarını sorgulayan bir roman.
4. Fyodor Dostoyevski (1821-1881)
   Rus Realizminin en önemli yazarlarından biri olan Dostoyevski, insan ruhunun derinliklerine inerek, ahlaki çatışmaları ve toplumsal eleştirileriyle Realizm’e büyük katkılar sağlamıştır.
   • "Suç ve Ceza": Ahlak, suç ve ceza kavramlarını insan ruhunun en derinlerine inerek sorgular.
   • "Karamazov Kardeşler": İnsan doğasının karmaşıklığını ve dini inançları ele alan bir başyapıttır.
   • "Yeraltından Notlar": Toplumdan dışlanmış bireyin içsel dünyasına realist bir bakış sunar.
5. Charles Dickens (1812-1870)
   İngiliz Realizminin önde gelen isimlerinden biri olan Dickens, Viktorya dönemi İngiltere’sindeki toplumsal adaletsizlikleri, yoksulluğu ve sınıf farklılıklarını detaylı bir şekilde işler.
   • "Oliver Twist": Yoksul bir çocuğun yaşam mücadelesini anlatan, toplumsal eleştiri dolu bir eser.
   • "David Copperfield": Bireyin toplumdaki yerini bulma çabasını işler.
   • "Büyük Umutlar": Sosyal sınıf atlama hırsı ve bunun sonuçlarını sorgulayan bir roman.
6. Henry James (1843-1916)
   Henry James, Amerikan ve Avrupa toplumu arasındaki kültürel farkları detaylı gözlemlerle işleyen bir yazardır. Eserlerinde bireyin içsel dünyası ve toplumsal ilişkileri ön plandadır.
   • "Bir Kadının Portresi": Bireyin özgürlük arayışını ve toplumla olan çatışmasını işler.
   • "Washington Meydanı": Aile içi çatışmalar ve toplumsal baskılar üzerine kurulmuş bir roman.
   • "Daisy Miller": Amerikan toplumunun Avrupa’daki temsilini ve kültürel çatışmalarını işler.
7. Honoré de Balzac (1799-1850)
   Balzac, Fransız toplumunun panoramasını sunan ve insan karakterlerini derinlemesine işleyen eserleriyle Realizm’in kurucularından biridir.
   • "Goriot Baba": Burjuva toplumu ve bireyin toplumsal hırsları arasındaki çatışmayı işler.
   • "Eugenie Grandet": Para, güç ve ahlak ekseninde gelişen bir toplumsal eleştiri.
   • "Vadideki Zambak": Aşk ve fedakarlık temalarını realist bir çerçevede ele alır.

Realizm’in Tiyatrodaki Temsilcileri

1. Henrik Ibsen (1828-1906)
   Realist tiyatronun en önemli isimlerinden olan Ibsen, toplumsal tabuları ve bireysel özgürlüğü konu alarak tiyatroda bir devrim yaratmıştır.
   • "Bir Bebek Evi (Nora)": Kadının toplumdaki rolünü ve bireysel özgürlüğü sorgular.
   • "Halk Düşmanı": Toplumun yozlaşmasını ve bireyin hakikat arayışını işler.
   • "Hedda Gabler": Toplumsal baskılar ve bireyin içsel çatışmaları üzerine kurgulanmış bir oyun.
2. Anton Çehov (1860-1904)
   Çehov, karakterlerinin iç dünyasını ve sıradan insanların yaşamını sahneye taşıyan eserleriyle Realist tiyatronun mihenk taşlarından biridir.
   • "Vanya Dayı": Taşra yaşamı ve bireylerin hayal kırıklıklarını işler.
   • "Üç Kız Kardeş": Değişim arayışındaki insanların içsel çatışmalarını konu alır.
   • "Martı": Aşk, hayal kırıklığı ve sanatçının toplumdaki yeri üzerine kurulu bir eser.
3. George Bernard Shaw (1856-1950)
   Shaw, toplumsal eleştiriyi mizahi bir dille işleyen oyunlarıyla Realizm’in tiyatrodaki temsilcilerinden biridir.
   • "Pygmalion": Sınıf farklılıklarını ve toplumsal beklentileri hicveden bir komedi.
   • "Cesar ve Cleopatra": Tarihi bir perspektifle insan doğasını ve toplumsal eleştiriyi işler.

Realizm Akımı: Türk Temsilcileri ve Eserleri

Edebiyat Alanında Realizm Temsilcileri

1. Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914)
   Recaizade Mahmut Ekrem, Türk edebiyatında Realizm akımının öncülerinden biri olarak kabul edilir. Eserlerinde bireylerin iç dünyalarını, toplumsal eleştiriyi ve gündelik yaşamın gerçekçi yansımalarını ele almıştır.
   • "Araba Sevdası": Türk edebiyatında Batılılaşmayı eleştiren ve toplumsal çelişkileri gerçekçi bir dille anlatan önemli bir romandır. Ana karakter Bihruz Bey’in Batı hayranlığı üzerinden, toplumun yanlış modernleşme anlayışını işler.
2. Samipaşazade Sezai (1860-1936)
   Türk edebiyatında Realizm ve Natüralizm akımlarının etkisiyle yazan önemli yazarlardan biridir. Sezai, eserlerinde özellikle sıradan insanların yaşamını ve toplumsal yapının sorunlarını ele almıştır.
   • "Sergüzeşt": Roman, esaretin insan üzerindeki etkilerini ve toplumsal adaletsizlikleri gerçekçi bir bakış açısıyla işler. Ana karakter Dilber’in acıklı yaşam öyküsü üzerinden toplumun aksayan yönlerini gözler önüne serer.
3. Nabizade Nazım (1862-1893)
   Türk edebiyatında Realizm ve Natüralizm’in etkilerini derinlemesine işleyen Nabizade Nazım, toplumun alt kesimlerinin yaşamını ve bireylerin içsel çatışmalarını gerçekçi bir dille anlatmıştır.
   • "Karabibik": Türk edebiyatında köy hayatını ve köylü insanın yaşamını gerçekçi bir şekilde ele alan ilk romanlardan biridir. Eser, yoksul bir köylü olan Karabibik’in günlük yaşamını ve mücadelesini işler.
   • "Zehra": Eserde, kıskançlık teması üzerinden bireylerin ruhsal çatışmaları ve sosyal ilişkileri detaylı bir şekilde işlenir.
4. Halit Ziya Uşaklıgil (1866-1945)
   Halit Ziya, Realizm ve Natüralizm’in en önemli Türk temsilcilerindendir. Romanlarında, bireylerin ruhsal çözümlemelerini ve toplumsal yapının eleştirisini başarılı bir şekilde ortaya koymuştur.
   • "Mai ve Siyah": Toplumsal hayalleri ve gerçekler arasındaki çatışmayı realist bir yaklaşımla işler. Romanın ana karakteri Ahmet Cemil, bireysel arzuları ile toplumsal baskılar arasında sıkışmış bir yazardır.
   • "Aşk-ı Memnu": Toplumun ahlaki çöküşünü ve yasak aşk temasını işler. Karakterlerin psikolojik derinlikleri ve toplumla olan çatışmaları realist bir dille ele alınır.
5. Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944)
   Türk edebiyatında Realizm’in en popüler yazarlarından biri olan Hüseyin Rahmi, eserlerinde İstanbul’un gündelik yaşamını, sıradan insanların ilişkilerini ve toplumsal eleştirileri işlemiştir.
   • "Mürebbiye": Toplumun ahlaki yapısını ve Batılılaşmanın olumsuz yönlerini ele alan bir eserdir.
   • "Şıpsevdi": Batılılaşma sevdası içindeki bireylerin gülünç hallerini gerçekçi bir dille işler.
   • "Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç": İstanbul halkının batıl inançlarını ve gündelik yaşamını mizahi bir dille ele alır.
6. Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)
   Türk edebiyatında Realizm’in önde gelen isimlerinden biri olan Yakup Kadri, eserlerinde toplumun dönüşümünü, bireylerin içsel çatışmalarını ve tarihsel olayların bireyler üzerindeki etkilerini ele almıştır.
   • "Yaban": Kurtuluş Savaşı yıllarında köy yaşamını ve aydın-köylü çatışmasını işler. Roman, realist bir bakış açısıyla Anadolu insanının ruh halini ve toplumsal yapısını derinlemesine inceler.
   • "Sodom ve Gomore": İşgal altındaki İstanbul’da ahlaki çöküşü ve toplumun yozlaşmasını işler.
   • "Ankara": Cumhuriyet dönemi Türkiye’sindeki toplumsal değişimi ve bireylerin bu değişim karşısındaki konumlarını realist bir dille anlatır.
7. Refik Halit Karay (1888-1965)
   Refik Halit, eserlerinde Anadolu insanını, bürokrasi eleştirisini ve toplumsal yapıyı realist bir dille anlatmıştır. Yazar, bireylerin içsel çatışmalarını ve toplumsal ilişkilerini ayrıntılı bir şekilde ele almıştır.
   • "Memleket Hikayeleri": Anadolu insanının yaşamını ve günlük sorunlarını realist bir yaklaşımla işler.
   • "Yezidin Kızı": Toplumun değişen değerlerini ve bireylerin bu değişim karşısındaki konumlarını ele alır.
   • "Sürgün": İstanbul’un işgal yıllarındaki toplumsal yapıyı ve bireylerin çelişkilerini işler.

 

---

Sonuç

Realizm akımı, toplumsal gerçekliği yansıtma amacıyla sanat, edebiyat ve tiyatroda büyük bir etki yaratmış, sanatın yalnızca güzellik değil, aynı zamanda toplumsal bir eleştiri aracı olduğunu göstermiştir. Gustave Courbet’den Henrik Ibsen’e, Balzac’tan Tolstoy’a kadar pek çok sanatçı ve yazar, Realizm’i sanat dünyasının merkezine taşıyarak, toplumun aynası olmayı başarmıştır. Bu sanatçılar ve yazarlar, sıradan insanların yaşamlarını, toplumsal yapıları ve bireysel çatışmaları sanata yansıtarak, insanlığın ortak deneyimlerini tüm gerçekliğiyle gözler önüne sermiştir.