İran'ın öteki yüzü: Ev partileri, kadınlar ve eşcinseller
Toplam on yazı sürecek İran yazı serisine bu yazıda da devam ediyorum. Diğer yazıların aksine bu yazıda İran’ın underground ve bir o kadar da gizemli sokaklarında dolaşacağız. Bu yazıda, İran’da sanıldığı gibi ev partileri yapılıyor mu, kadın - erkek ilişkileri nasıldır, sevgililer sokakta el ele dolaşabiliyor mu, İran’da eşcinseller baskı görüyor mu, eşcinseller birbiri ile nasıl tanışıyorlar, gibi sorulara cevap arayacağız.
Not: Bu yazıda İranlı kaynaklarımın güvenlikleri adına yazıya konu ile alakalı görsel maalesef ki ekleyemiyorum. İran kültürü ile yazıda yer alan çeşitli görsellerin ise bir bütün olarak ele aldığım İran’ın daha yakından tanıtılması amacıyla yazıya dâhil edildiğini belirteyim.
Toplam on yazı sürecek İran yazı serisine bu yazıda da devam ediyorum. Diğer yazıların aksine bu yazıda İran’ın underground ve bir o kadar da gizemli sokaklarında dolaşacağız. Bu yazıda, İran’da sanıldığı gibi ev partileri yapılıyor mu, kadın - erkek ilişkileri nasıldır, sevgililer sokakta el ele dolaşabiliyor mu, İran’da eşcinseller baskı görüyor mu, eşcinseller birbiri ile nasıl tanışıyorlar, gibi sorulara cevap arayacağız. Hazırsanız başlıyoruz.
Öncelikle, diğer yazılarda da söylediğim gibi dünyanın İran algısı ile gerçekte olan İran kesinlikle aynı ülke değil. Evet, İran yeteri kadar özgür bir ülke değil. Evet, İran şeriatla yönetilen bir ülke. Evet, İran’ın demokrasi sınavındaki performansı hiç de iyi değil. Bununla birlikte İran, sanılanın aksine o kadar da kapalı bir ülke değil. Zihnimizde İran’ı Taliban yönetimindeki Afganistan gibi düşünüyoruz. Hâlbuki durum hiç de öyle değil. İran’ı anlayabilmek için İran hakkındaki bugüne kadar oluşan ön yargımızı kırmamız gerekiyor.
İran'da bir sokak heykeli
İran’ın Meşhur Ev Partileri
İran’dan döndüğümde en çok soruların başında geliyordu ev partileri. Bu yazıda toplu olarak cevap vermiş olayım: Evet, İran’da gerçekten de ev partileri var.
Aslında ev partilerinin yapılma nedeni ülkedeki yasaklara dayanıyor. Ülkede bilindiği üzere insanların dışarıda eğlenebileceği mekânlar bulunmuyor. Ülkenin her tarafında pek çok kafe bulunuyor ama bar, disko gibi herhangi bir eğlence mekânı bulunmuyor. Alkol kesinlikle yasak. Tabii, hepimizin bildiği gibi aslında dünya üzerinde yasak diye bir kavram yok. Yasaklar ancak görünürlüğü kısıtlıyor. Her yasak kendi çözümünü yaratıyor. İranlılar bu yasağı evlerde düzenledikleri partiler ile deliyorlar. Yani kısaca Türkiyelilerin bar ya da meyhane eğlencesi, İranlılarda ev partilerine dönüşmüş durumda.
Peki, bu partilerde neler yaşanıyor? Aslında bu partilerde çok da ekstra bir durum yaşanmıyor. Kadınlı erkekli gruplar bir evde toplanıyor; kimi zaman dans ediyor, kimi zaman müzik dinliyor, kimi zaman alkol kullanıyor. Bazen bir evde buluşulup film izleniyor. Bu partilerin kimisi yemekli oluyor. Partiler, partiyi düzenleyenin sosyal statüsüne göre farklılık gösterebiliyor. Kimi partiler normal bir apartman dairesinde düzenlenirken kimi partiler de şehir dışındaki villalarda düzenleniyor. Benim katıldığım parti Şiraz’ın meşhur üzüm bağlarının olduğu mevkideki villalardan birinde düzenlenmişti. Alkolü olan partide Türkiyeli çeşitli rakı markalarına da denk gelmiştim. Bu arada kişi sayısı değişebiliyor. Dört kişiden yüz kişiye kadar katılım olabiliyor.
Yezd şehri hakkında yazdığım yazıyı yukarıdaki linkten okuyabilirsiniz.
Partiler genel olarak bu tonda geçiyor. Peki, sadece bu kadar masum partiler mi düzenleniyor? İran’ın bu partileri hakkında bilgi almak istediğim İranlı arkadaşımın kurduğu cümleyi olduğu gibi aktarıyorum: “Erkek ve kızların çıplak olduğu, alkol içtikleri, uyuşturucu kullandıkları ve anın tadını çıkardıkları yüzme havuzu partileri olduğunu duydum. Ne yazık ki hiçbirine gitmedim.”
Son olarak bu partiler konusunda, “Peki, ya polis?” dediğinizi duyar gibiyim. Eskiden bu takım partilere polis baskın düzenleyip partiye katılanları tutukluyormuş ama son yıllarda tutuklama olayları yaşanmıyormuş. Benim gittiğim partide alkol kullanılıp son ses müzik açılmıştı fakat bundan tek korkan kişi bendim. Herkes son derece rahat görünüyordu.
İran'da sıradan bir iş hanı
İran’da Kadınlar
Öncelikle bu konuda bir yazı kaleme almak için sanırım uzun yıllar İran’da yaşamak gerekiyor. Ayrıca ben Tahran, İsfahan, Yezd ve Şiraz şehirlerine gittim. Bu şehirler İran’ın en büyük şehirleri. Yani benim gittiğim şehirler diğer şehirlere kıyasla daha modern şehirler. Bunun yanında bir turist olarak gözlemlerimi de paylaşmak istiyorum. Bizim popüler İran algımıza göre İran’daki kadınların hep geri planda olduklarını düşünürüz. Aslında durum hiç de öyle değil. Kadınlar toplumda çok önemli bir yere sahip ve hayatın da oldukça içindeler. Ben Türkiye’de hiç kadın taksi şoförüne ya da kadın bir inşaat işçisine denk gelmedim ama İran’da çok fazla rastladım. Gittiniz her yerde kadınların iş gücüne dâhil olduğunu görüyorsunuz. İran seyahatim boyunca hiç denk gelmedim ama geçmiş yıllarda pek çok özgürlük hareketinde ve çeşitli eylemlerde kadınların hep ön sırada olduğunu medyadan izlemiştik.
Peki, kadınlar yeteri kadar özgür mü? Bunun cevabı maalesef ki hayır! İran şeriatla yönetilen bir ülke olduğu için kadınlar kılık kıyafet konusunda rejimin belirlediği kurallara uymak zorundalar. En dikkat çekici kural başörtüsü kuralı. Eğer ki bir kadınsanız İran’a turist olarak da gelseniz başınızı kapatmak zorundasınız. Tabii, bu konuda esneklik de sağlanıyor. Başınızın tamamını kapatmak zorunda değilsiniz. Başınızın yarısına kadar gelecek şekilde bir örtü ile örtmeniz yeterli. Yine giyilen kıyafetlerin çok da kapalı kıyafetler olmadığını söyleyebilirim. Kıyafetlerin dekolte olmasa bile dar ve şık olduğunu da belirteyim.
Her ne kadar kadınlar başörtüsü takmak zorunda olsa da kişisel bakım konusunda oldukça özgürler. Gördüğüm kadarıyla İranlı kadınlar kişisel bakımlarına çok fazla önem veriyorlar. Özellikle makyajı ve saç bakımını sevdiklerini söyleyebilirim. Uzun ve boyalı tırnağı seviyorlar. Bu arada kadınların en fazla estetik yaptırdıkları ülkelerden bir tanesi İran’mış bunu da belirtmiş olayım.
İran'da şık bir çay sunumu
Özellikle Tahran’da yolda yürürken el ele tutuşan pek çok da çift gördüm. Kafelerde yine baş başa oturan ve sevgili olduğunu düşündüğüm pek çok genç erkek ve kadına da yine rastladım.
İran’da Eşcinseller
Yazının bu bölümünü özellikle eşcinsellere ayırmak istedim. Yukarıda ele aldığım iki başlık Türkiye toplumunun ilgisini çekse de İran’daki eşcinsellerin durumu medyada pek de ele alınan bir konu değil. O yüzden bu bölümde hem araştırmalarımı hem de İranlı eşcinsellerden dinlediklerimi aktarmak istiyorum.
Ucuz bir İran tatili hakkında yazdığım yazıyı yukarıdaki linkten okuyabilirsiniz.
İran 1979 yılından beridir şeriatla yönetilen bir ülke. Bu yüzden eşcinsellere şeriat kurallarına göre çeşitli cezalar veriliyor. Bu cezalar kırbaç ya da ölüm şeklinde olabiliyor. Boroumand Foundation'a göre 1979 ile 1990 yılları arasında eşcinsel davranışlar nedeniyle en az 107 kişi idam edilmiş. Al-Fatiha Foundation'ın tahmini daha yüksek: 1979'dan beri 4000 kişi eşcinsel davranışlar nedeniyle idam edilmiş. Uluslararası Af Örgütü'ne göre Ocak 1990'da 2 tane kadın dâhil olmak üzere en az 5 eşcinsel halka açık olarak idam edilmiş. Tabii, bu konuda elimizde yeterli bilgiler mevcut değil. İran’da eşcinsellikle ilgili benim en çok aklımda kalan sözlerden bir tanesi 2007'de dönemin İran Başbakanı Mahmud Ahmedinejad'ın "İran'da eşcinsel yok" sözü. Dünyanın her yerinde olduğu gibi tabii ki de İran’da da pek çok eşcinsel yaşıyor. Peki, İranlı eşcinseller nasıl bir yaşam sürüyor?
Öncelikle İranlı eşcinsellerin görünürlükleri yok. Bütün eşcinseller yukarıda saydığım sebepten kaynaklı olarak gizli bir yaşam sürüyor. İran’da herhangi bir LGBTİ+ hakları örgütü bulunmuyor. Bu yüzden eşcinseller toplumun arka planına itiliyor. Eşcinseller hem polisten hem de devletin istihbarat biriminden fazlasıyla korkuyor. Bu konuda görüşüne başvurduğum İranlı bir eşcinsel bireyin ifadeleri şöyle: “Hükümetin onlarla sadece kamusal alanda sorunları var. İçeride ve özel olarak onlarla bir sorunu yok.”
İran'da şemsiyeli bir sokak
Peki, İran’da eşcinseller birbiri ile nasıl tanışıyor? Popüler gay chat uygulaması pek çok uygulama gibi İran’da yasaklı uygulamalar arasında bunuluyor. Bunun yanında VPN aracılığı ile İranlı eşcinseller bu uygulamayı kullanıyorlar. Yine görüşüne başvurduğum İranlı eşcinsel birey, bana uygulamayı gösterdiğinde bu bireylerin yüzlerinin gizlemeden uygulamada profiller oluşturduğunu gördüm. Bu da bende yasakların geçmiş yıllara oranla gevşetildiği izlenimini doğurdu. Tabii, sadece Hornet değil ayrıca Telegram grupları üzerinden de yine eşcinseller İran’da tanışabiliyormuş. Ayrıca her şehirde eşcinsellerin bildiği parklar varmış ve burada eşcinsellerin yine birbirleri ile tanışmaları mümkün olabiliyormuş.
Peki, ya eşcinsellerin ev partileri? Ev, çeşitli şehirlerde eşcinsel bireyler tıpkı heteroseksüel bireyler gibi bir araya gelip ev partileri düzenleyebiliyormuş. Son olarak her ne kadar İran’da eşcinsellik yasak olsa da eğer ki bir birey cinsiyet değiştirmek istiyorsa bütün masraflar devlet tarafından karşılanıyormuş.
İran’da ev partileri, kadınlar ve eşcinselleri aldığım yazının sonuna gelmiş olduk. Beni bu konular ile ilgili gözlemlerim böyle. Sizin de konu ile ilgili gözlemleriniz varsa lütfen yorum bölümüne yazarak bizimle paylaşın.
