Diyarbakır'da gezilecek yerler
Mürekkep Seyahat’in bu bölümünde Diyarbakır’ı gezdik ve Diyarbakır’da gezilecek yerleri derledik.
Yusuf Çifci yazdı
Diyarbakır, Türkiye’nin en önemli şehirleri arasında yer alıyor. Tarihi yapısı, kültürü, konumu Diyarbakır’ı geçmişten bugüne hep önemli kılmış. Pek çok devlet ve milletin egemenlik sahasına giren Diyarbakır, haliyle de farklı kültürleri harmanlayarak günümüze zengin bir birikimle gelmiş. Hal böyle olunca “Diyarbakır’da gezilecek yerler” denilince karşımıza pek çok yapı ve alan çıkıyor.
Mürekkep Seyahat’in bu bölümünde Diyarbakır’ı gezdik ve Diyarbakır’da gezilecek yerleri derledik.
1- Diyarbakır Arkeoloji Müzesi
Aslında Diyarbakır Arkeoloji Müzesi, her ne kadar mimari yapısı ile doyurucu bir manzara sunsa da maalesef ki içindeki eserler beni çok da mutlu etmedi. Yine de müzede görülmeye değer pek çok eser ziyaretçileri bekliyor. Müzede Tunç, Urartu, Asur, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı devirlerine ait eserler ve ayrıca Amida baskılı Artuklu dönemi sikkeleri ile etnografik eserlerden bir koleksiyonu görebilirsiniz. Bahçedeki halen kullanılan 130 yıllık Aslanlı Çeşme’de yine oldukça ilgi çekici.
Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olduğu için müzeye Müzekart ile giriş yapabiliyorsunuz. Ziyaret saatleri bence oldukça iyi ayarlanmış. Sabah 08.30 ile akşam 20.00 arasında müzeyi gezebiliyorsunuz.
Bu arada müzede yaşadığım bir olayı da anlatmak isterim. Bir karı-koca müzeyi geziyordu. Kadın önde olduğu için eşi ona “Orada görülecek ilginç bir şey var mı?” diye sordu. Kadın da, “Hayır, aşkım sadece taş!” dedi. Hâlbuki o taşlar tarihteki ilk tarım aletleriydi.
Son olarak aslında Diyarbakır Arkeoloji Müzesi kompleks bir yapı. İçerisinde farklı yapılar da bulunuyor. Saint George Kilisesi de yine yapılardan bir tanesi.
2- Hasan Paşa Hanı
Diyarbakır’ın farklı noktalarında farklı hanlar bulunuyor. Hasan Paşa Hanı da bunlardan bir tanesi. Aslında Hasan Paşa Hanı gezilmesi gereken yerlerden ziyade, karnınızı doyurmanız gereken yerlerden biri çünkü Hasan Paşa Hanı kahvaltısı ile ünlü. Hanın içerisinde pek çok kahvaltıcı bulunuyor. Özellikle balkon kısmındaki mekanlardan birini tercih edebilirsiniz. Ürünler oldukça taze ve doyurucu. Kişi başı ortalama fiyat 200 TL (Temmuz 2023). Ben hafta içi ve sabah erken gitmeme rağmen oldukça kalabalıktı. Sıra beklememek için erken gitmenizde fayda var.
Bu arada hanın 1500’lü yıllarda Osmanlılar tarafından yaptırıldığını da belirtelim.
3- On Gözlü Köprü
Diyarbakır denilince akla ilk gelen yerlerden biri On Gözlü Köprü. Haliyle Diyarbakır’da gezilecek yerler listemizde de bu harika köprü buşunuyor.
Aslında bu köprü Diyarbakırlıların sosyalleştikleri bir yaşam alanı. Diyarbakırlılar özellikle sıcak yaz akşamlarında buraya geliyorlar. Köprünün gerçek adı Dicle Köprüsü. Dicle Nehri üzerine yapıldığı için ilk olarak bu ad verilmiş. On tane gözü olduğu için de halk arasında On Gözlü Köprü olarak yaygınlaşmış. Köprünün kim tarafından yapıldığı tam olarak bilinmese de 1064-65 yılları arasında yapıldığı sanılıyor.
Köprünün etrafında Dicle Nehri boyunca uzanan kafeler bulunuyor. Yılın her mevsimi burada vakit geçirebilirsiniz.
4- Diyarbakır Ulu Camii
Diyarbakır’a gelip Diyarbakır Ulu Camii’yi görmemek olmaz. Diyarbakır Ulu Camii, Diyarbakır’ın bir başka simgesi olarak karşımıza çıkıyor. Caminin ana yapısı ilk olarak kilise olarak faaliyete başlıyor. Müslüman Araplar kiliseyi camiye çeviriyor. Cami imamıyla konuştuğumda kendisi bana bu yapının binlerce yıldır ibadet mekânı olarak kullanıldığını anlattı. Kiliseden önce burada farklı dinlerin ibadet mekanı varmış. Caminin içerisinde halıların altında Hz. Musa’nın ibadet ettiğine inanılan bir bölüm bile bulunuyor.
Camide görülmesi gereken ayrıntılardan biri de bahçede yer alan ve El Cezeri tarafından yapılan güneş saati de var. Bu saati de mutlaka görmelisiniz.
Son olarak Diyarbakır Ulu Camii, 5. Harem-i şerif olarak kabul ediliyor.
5- Sülüklü Han
Diyarbakır’da yer alan ünlü hanlardan biri de Sülüklü Han. Bahçesinde yer alan kuyuda bulunan ve tedavi amaçlı sülüklerden dolayı Sülüklü Han adı halk arasında yerleşmiş. 1600’lü yıllarda yaptırılan han, günümüzde bir işletme olarak hizmet veriyor. Geziniz sırasında küçük bir mola vermek isterseniz buraya gelip Türk kahvenizi yudumlayabilirsiniz.
Bu arada Sülüklü Han’da Süryani şarapları da bulunuyor.
6- Hevsel Bahçeleri
Diyarbakır’da gezilecek yerlerden bir diğeri Hevsel Bahçeleri. Dicle Nehri boyunca uzanan bahçelerin tarihi 8 bin yıl öncesine kadar gidiyor. Diyarbakır surları ve Diyarbakır Kalesi’nin olduğu noktadan bahçeleri seyredebilirsiniz. Hevsel Bahçeleri’nin UNESCO tarafından koruma altında olduğunu da belirtmeliyim.
Ayrıca Diyarbakır Arkeoloji Müzesi’nin kafesi de bu bahçeleri seyretmek için oldukça iyi bir nokta.
7- Dört Ayaklı Minare
Bu minare Şeyh Mutahhar Camii’nin minaresi olmakla birlikte, minarenin mimari yapısından dolayı minare halk arasında daha popüler hale gelmiş. Minare, adından da anlaşılacağı gibi insan büyüklüğünde dört tane ayaktan oluşuyor. Bu minarenin Anadolu sınırlarında başka bir örneği bulunmuyor. Diyarbakır gezinizde Dört Ayaklı Minare’yi listenize eklemeyi unutmayın.
8- Diyarbakır Kültürevi
Benim Diyarbakır’da en keyif aldığım yerlerden biri Diyarbakır Kültürevi oldu. Daracık sokakların tam ortasında bulunan bu yer, özellikle canlı müzikleri ile ilgi çekiyor.
9- Diyarbakır Surları
Diyarbakır surların tarihi oldukça geçmişe uzanıyor. Surların dokuz bin yıl önce inşa edildiği düşünülüyor. Çin Seddi’nden sonra dünyadaki en uzun surlar Diyarbakır surları. Surlar tıpkı Hevsel Bahçeleri’nde olduğu gibi UNESCO tarafından korunuyor.
Bu arada Diyarbakır surları, Diyarbakırlılar için bir başka yaşam alanı. İnsanlar özellikle akşam vakti surların etrafında ya da surların üzerinde vakit geçiriyorlar. Ayrıca surlarda çeşitli sanatsal etkinlikler de düzenleniyor.
Diyarbakır Notları
- Diyarbakır’ı gezmek için bence iki gün hayli hayli yeterli.
- Genellikle gezilecek yerler birbirine çok yakın. Yürüyerek gezebilirsiniz. Ben merkeze en uzak olan On Gözlü Köprü’ye bile yürüyerek gittim. Yaklaşık 30 dakika sürdü.
- Diyarbakır oldukça güvenli bir şehir. Aklınızda soru işareti bulunmasın.
- Şehir içi minibüs ücretleri 10 TL (Temmuz 2023)
- Yazın gidiyorsanız korkunç bir sıcaklığa karşı hazır olun.
Bonus
Yazıyı Abdulaziz Yatkın’ın "Beşinci Harem-i Şerif Diyarbekir Ulu Camii Külliyesi Gezi Rehberi” kitabından notlarıyla bitirmek isterim. Diyarbakır’ın dikkat çeken özellikleri şöyle:
33 Uygarlığa beşiklik etmiş, ilk tahılın ve buğdayın hasat edildiği, ilk medeniyetlerin buluştuğu, 12.400 yıllık tarihi ile Diyarbakır; dünyanın en uzun ve yüksek suru, dünyada kemeri en geniş taş köprü Malabadi Köprüsü, Eshab-ı Kehf ve Dakyanus antik kentin bulunduğu, Hz. İlyas'a peygamberliğin verildiği, Hz. Yunus'un 7 yıl kaldığı, Hz. Adem'in altıncı göbekten torunu, Hz. Şit'in oğlu, Hz. Nuh'un da dedesi olan Hz. Enüş'ün kabrinin olduğu 7 peygamber kabri ve 3 peygamber makamı ile yüzlerce Sahabe ve Tabii'nin bulunduğu, Peygamberimizin vefatından 7 yıl sonra, Sultan Alparslan'ın Anadolu'ya girişinden 432 yıl önce, İstanbul'un fethinden 814 yıl önce sahabeler tarafından Diyarbakır'ın fetih edildiği, Diyarbakır surlarının dört yöne açılan dört kapısında birer hamam ve han bulunduğu, gelenlerin abdest alıp abdestli girdiklerini, Diyarbakır'ın Abdestsiz girilmeyen kent olarak anıldığını, yapılan araştırmalar sonucunda, kilometrekareye göre dünyada en fazla şair, yazar, fikir ve bilim insanı yetiştiren kentin Diyarbakır olduğu, 1379 yıldır ezanın hiç susmadığı, 3 dine mabetlik yapmış Anadolu'nun ilk camii Diyarbakır Ulu Camii’nin Hz. Musa zamanında yapıldığını, İslam aleminde Mescid-i Haram, Mescid-i Nebevi, Mescid-i Aksa, Şam Emevi Camiinden sonra beşinci Harem-i (kutsal Mabed) kabul edilen Ulu Camii'nin Diyarbakır'da bulunduğunu, Şeyh Mutahhar Caminin Dört Ayaklı Minaresi asırlardan beri dört taş sütun üzerine oturtulmuş olduğunu, Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri ile UNESCO "Dünya Kültür Mirası" listesine giren Diyarbakır, Anadolu'nun taşlara yazıldığı kent, Müze şehir, İlk Medeniyetlerin buluştuğu, Nebiler ve Sahabeler Kenti olduğunu biliyor muydunuz?