Ülkemiz aktif fay hatlarının bulunduğu bir coğrafyada yer almakta ve her gün büyük küçük onlarca depremle sarsılmaktadır. Gerçekleşen depremlerden küçük olanlar (Mw<4) genel olarak hissedilmezler. Ancak moment büyüklüğü 4’ün üzerinde olanlar ve sığ olan depremler insanlar tarafından hissedilmekte ve yapılarda zorlanmalara sebep olmaktadır. İnşası sırasında yürürlükteki yönetmeliklere uyulmayan binalarda da doğal bir deprem testine tabi tutulan binalarda da çeşitli hasarlar görülebilmektedir. Konut ve genel amaçlı iş yeri (ofis, dükkan gibi) olarak kullanılan binaların tasarımı sırasında kullanılan deprem 50 yılda aşılma olasılığı %10 olan bir başka deyişle her 475 yılda bir gerçekleşme olasılığı olan depremdir. Binaların tasarımı bu büyüklükteki deprem için yeterli özelliklere haiz değil ise binaların güçlendirilmesi gerekir. Binaların yapısal özelliklerinin tespiti her bina için ayrı olmakta ve güçlendirme işlemi bina özelinde ilgili binanın ihtiyacına göre projelendirilerek uygulanmalıdır.
Güçlendirme İşlemine Başlamadan Önce Tetkikler Nasıl Yapılmalıdır, Nelere Dikkat Edilmelidir?
Bina güçlendirme işlemi yapılmadan önce binanın ve binanın bulunduğu arazinin incelenmesi gerekmektedir. Binanın zemini, komşu binalarla veya mühendislik yapılarıyla komşuluğu (İstinat duvarlarına yakınlığı gibi) iyi incelenmeli ve zeminin mühendislik özellikleri belirlenmelidir. Eğer gerekli ise, istinat duvarının da güçlendirilmesi gerekeceğinden dolayı, o bölümünde incelenmesi gerekmektedir. Binanın tüm katları detaylıca incelenmeli, yapısal elemanların durumu, malzeme özellikleri ve hasarların tespiti yapılmalıdır.
Bina güçlendirme işlemi yapılmadan önce kolonlardan, perde elemanlardan ve kişilerden malzeme örneği alınarak mühendislik özellikleri belirlenmeli, varsa çatlakların uzman bir mühendis tarafından incelenmesi gereklidir. Ardından donatı tespit cihazları ile yapısal elemanlardaki donatılar incelenmelidir. Yapısal geometri varsa projesi ile karşılaştırılarak ölçülür projesi yoksa binanın rölevesi yeniden çıkarılır. Toplanan veriler binanın bilgisayar ortamında sayısal modelinin kurulması sırasında gereklidir. Binanın sayısal modeli kurularak ve ilgili yönetmeliklerde tanımlanan yükler etkitilerek analiz edilir.
Bu işlemlerin sonuçlarına göre binanın güçlendirileceği bölümleri ve güçlendirme için kullanılacak tekniklere karar verilir. Verilen karar binanın güçlendirilmesi sırasında kullanılacak tekniği, işin süresini ve işin maliyetini ve en önemlisi yapının güvenliğini belirleyeceği için işin uzmanı tecrübeli bir mühendis tarafından projesinin hazırlanması önemlidir.
Güçlendirme İşleminde Faydalanabilecek Yöntemler
Bina güçlendirme işleminde taşıyıcı sistem elemanlarına müdahale edilir. Birincil taşıyıcı elemanlar olan kolon ve perdelerin yeterli dayanım ve rijitliğe sahip olması istenir. Birincil elemanların stabilitesini korumak ve onlarak yük aktarmada görev alan ayrıca binaya gelen deprem enerjisinin sönümlenmesinde önemli görev oynayan kiriş ve döşeme elemanlarında analizi güçlendirme kararı için önemlidir. Binanın yüklerinin zemine aktarılmasında mesnet görevi gören temel elemanların yeterli taşıma gücüne sahip olmaları gerekmektedir.
Kolonlarda uygulanan yöntemler genel olarak kolonların betonarme mantolanması ya da karbon lifli polimer malzeme ile sarılmasıdır. Günümüzde popüleritesi her geçen gün artan karbon liflerle güçlendirilmiş polimer malzemenin sarılması yöntemi her kolona uygulanmaz. Örneğin korozyonu ileri safhaya gelmiş olan kolon elemanlarda yapılacak sarılma işlemi kolondaki boyuna donatının işlevini asla görmeyecek ve yapılan harcama boşa gideceği gibi insanlar güçlendirdiklerini düşünerek riskli bir yapıda yaşamaya devam edeceklerdir. Ancak doğru yerde kullanılırsa bu yöntem yapının deprem güvenliğini büyük oranda artırmaktadır. Ayrıca deprem güvenliği açısından düşey taşıyıcı elemanları yeterli olmayan binalarda perde duvar eklenmesi etkili bir yöntemdir. Ancak perde duvarın bilinçsizce yerleştirilmesi yapıya faydadan çok zararda verebilir. Bu işler ustalara emanet edilmemeli yapısal deprem mühendisliği konusunda eğitim almış tecrübeli bir mühendislik firması eşliğinde yürütülmelidir.
Kiriş ve döşemelerde depremli durumda oluşan atalet kuvvetlerinin düşey taşıyıcı elemanlara iletilmesinde önemli görev üstelenirler. Bu elamanların yeterli süneklik ve taşıma gücüne sahip oluğ olmadıkları incelenmeli ve gereki görülmesi halinde tekniğine uygun olarak kesitinin artırılması, sarılması gibi etkili ve ihtiyacı doğrultusunda teknikler uygulanmalıdır.
Bina Güçlendirme İşleminin Maliyeti
Bina güçlendirme işlemlerinin maliyetleri her binada ve binanın durumuna göre farklıdır. Beraber üretilmiş, yan yana duran iki bina da bile güçlendirme için farklı maliyetler ortaya çıkabilmektedir. Bunun sebebi farklı farklı olabilmekle birlikte örneğin birinin bodrumunda nemden kaynaklı ileri korozyon gözlemlenirken diğerinde gözlemlenmemekte ya da inşası ya da kullanımı sırasında projesinden farklı elemanlar eklenip çıkarılmış olabilmektedir. Genel olarak güçlendirme fiyatlarını belirleyen temel etmenler olarak aşağıdaki başlıklar sayılabilir.
Enoc Yapı Danışmanlık
www.istanbulguclendirme.com
İçerik ENOC Yapı Danışmanlık tarafından hazırlanmıştır.
Güçlendirme İşlemine Başlamadan Önce Tetkikler Nasıl Yapılmalıdır, Nelere Dikkat Edilmelidir?
Bina güçlendirme işlemi yapılmadan önce binanın ve binanın bulunduğu arazinin incelenmesi gerekmektedir. Binanın zemini, komşu binalarla veya mühendislik yapılarıyla komşuluğu (İstinat duvarlarına yakınlığı gibi) iyi incelenmeli ve zeminin mühendislik özellikleri belirlenmelidir. Eğer gerekli ise, istinat duvarının da güçlendirilmesi gerekeceğinden dolayı, o bölümünde incelenmesi gerekmektedir. Binanın tüm katları detaylıca incelenmeli, yapısal elemanların durumu, malzeme özellikleri ve hasarların tespiti yapılmalıdır.
Bina güçlendirme işlemi yapılmadan önce kolonlardan, perde elemanlardan ve kişilerden malzeme örneği alınarak mühendislik özellikleri belirlenmeli, varsa çatlakların uzman bir mühendis tarafından incelenmesi gereklidir. Ardından donatı tespit cihazları ile yapısal elemanlardaki donatılar incelenmelidir. Yapısal geometri varsa projesi ile karşılaştırılarak ölçülür projesi yoksa binanın rölevesi yeniden çıkarılır. Toplanan veriler binanın bilgisayar ortamında sayısal modelinin kurulması sırasında gereklidir. Binanın sayısal modeli kurularak ve ilgili yönetmeliklerde tanımlanan yükler etkitilerek analiz edilir.
Bu işlemlerin sonuçlarına göre binanın güçlendirileceği bölümleri ve güçlendirme için kullanılacak tekniklere karar verilir. Verilen karar binanın güçlendirilmesi sırasında kullanılacak tekniği, işin süresini ve işin maliyetini ve en önemlisi yapının güvenliğini belirleyeceği için işin uzmanı tecrübeli bir mühendis tarafından projesinin hazırlanması önemlidir.
Güçlendirme İşleminde Faydalanabilecek Yöntemler
Bina güçlendirme işleminde taşıyıcı sistem elemanlarına müdahale edilir. Birincil taşıyıcı elemanlar olan kolon ve perdelerin yeterli dayanım ve rijitliğe sahip olması istenir. Birincil elemanların stabilitesini korumak ve onlarak yük aktarmada görev alan ayrıca binaya gelen deprem enerjisinin sönümlenmesinde önemli görev oynayan kiriş ve döşeme elemanlarında analizi güçlendirme kararı için önemlidir. Binanın yüklerinin zemine aktarılmasında mesnet görevi gören temel elemanların yeterli taşıma gücüne sahip olmaları gerekmektedir.
Kolonlarda uygulanan yöntemler genel olarak kolonların betonarme mantolanması ya da karbon lifli polimer malzeme ile sarılmasıdır. Günümüzde popüleritesi her geçen gün artan karbon liflerle güçlendirilmiş polimer malzemenin sarılması yöntemi her kolona uygulanmaz. Örneğin korozyonu ileri safhaya gelmiş olan kolon elemanlarda yapılacak sarılma işlemi kolondaki boyuna donatının işlevini asla görmeyecek ve yapılan harcama boşa gideceği gibi insanlar güçlendirdiklerini düşünerek riskli bir yapıda yaşamaya devam edeceklerdir. Ancak doğru yerde kullanılırsa bu yöntem yapının deprem güvenliğini büyük oranda artırmaktadır. Ayrıca deprem güvenliği açısından düşey taşıyıcı elemanları yeterli olmayan binalarda perde duvar eklenmesi etkili bir yöntemdir. Ancak perde duvarın bilinçsizce yerleştirilmesi yapıya faydadan çok zararda verebilir. Bu işler ustalara emanet edilmemeli yapısal deprem mühendisliği konusunda eğitim almış tecrübeli bir mühendislik firması eşliğinde yürütülmelidir.
Kiriş ve döşemelerde depremli durumda oluşan atalet kuvvetlerinin düşey taşıyıcı elemanlara iletilmesinde önemli görev üstelenirler. Bu elamanların yeterli süneklik ve taşıma gücüne sahip oluğ olmadıkları incelenmeli ve gereki görülmesi halinde tekniğine uygun olarak kesitinin artırılması, sarılması gibi etkili ve ihtiyacı doğrultusunda teknikler uygulanmalıdır.
Bina Güçlendirme İşleminin Maliyeti
Bina güçlendirme işlemlerinin maliyetleri her binada ve binanın durumuna göre farklıdır. Beraber üretilmiş, yan yana duran iki bina da bile güçlendirme için farklı maliyetler ortaya çıkabilmektedir. Bunun sebebi farklı farklı olabilmekle birlikte örneğin birinin bodrumunda nemden kaynaklı ileri korozyon gözlemlenirken diğerinde gözlemlenmemekte ya da inşası ya da kullanımı sırasında projesinden farklı elemanlar eklenip çıkarılmış olabilmektedir. Genel olarak güçlendirme fiyatlarını belirleyen temel etmenler olarak aşağıdaki başlıklar sayılabilir.
- Yapıdaki hasar durumu
- Binadaki mevcut yapı malzemesinin özellikleri
- Binanın geometrisi
- Mevcut binanın temel durumu ve özellikleri
- Binanın konumu ve çalışma şartları
- İşin süresi,
- İşçilik,
- İş makinesi maliyetleri (vinç, dozer, yükleyici vs.),
- Güçlendirme projesindeki kullanılacak malzeme miktarı ve kullanılacak teknik
- Güçlendirme sonunda yapılması gerekecek tesisat (su, doğalgaz, elektrik) tamirleri,
Enoc Yapı Danışmanlık
www.istanbulguclendirme.com
İçerik ENOC Yapı Danışmanlık tarafından hazırlanmıştır.